Фотавыстава «Паміжжа / Месяц фатаграфіі ў Мінску» ў межах традыцыйнага FOTOFESTIWAL у Лодзі — 17-25.06.2023
Сёлета куратар, які просіць не называць сваё імя, сабраў візуальныя даследаванні аўтараў, што, на яго думку, дакладна фіксуюць наша агульнае адчуванне часу — стан паміжжа, калі мінулае патрабуе пераасэнсавання, цяперашняе няпэўнае, а будучыні няма.
Фатаграфія сёння прапануе дапытліваму візуальнаму даследчыку ўнікальны інструментарый.
Па-першае, гэтае медыя валодае хуткай фіксацыяй, што дае магчымасць in vitro распрацоўваць свой канцэптуальна-даследчы апарат.
Па-другое, фатографы, якія працуюць у полі сучаснага мастацтва і адчувальныя да сацыяльна-палітычнага кантэксту, ствараюць у асноўным серыямі, паднімаюць узнятую праблему не толькі комплексна, але і ў яе развіцці. Прычым часавы прамежак можа сягаць ад пары гадоў да некалькіх дзесяцігоддзяў.
Менавіта таму міжнародны фестываль «Месяц фатаграфіі ў Мінску» заўсёды праходзіў даволі заўважна, збіраў багатыя водгукі і шмат наведнікаў.
Першы і адзіны ў Беларусі міжнародны фатаграфічны фестываль распачаўся ў 2014 годзе. Тады ў праграму ўвайшлі каля дзясятка выстаў, лекцыі ды прэзентацыі кніг. Напрыканцы была прысуджаная ўласная фотапрэмiя «Прафота».
Ад самага пачатку фестываль задаў высокі ўзровень выставачных і куратарскіх рашэнняў. І як жа без зорных імёнаў: на першы Месяц прыехаў Марцін Пар — знакаміты брытанскі фатограф, куратар і калекцыянер фотакніг. Вывесці фэст на міжнародны ўзровень праз вядомых ва ўсім фатаграфічным і мастацкім свеце аўтараў — беспамылковая стратэгія, і яна спрацавала: інтэрв'ю з Парам на адным тады самым папулярным партале займела 100 тысяч праглядаў, а ў наступныя гады каманда арганізатараў лічыла за гонар прывезці на фестываль гучныя фотапраекты з самых гарачых кропак: прынцыповай задачай Месяца было ўпісаць Мінск у сусветную мапу фотападзей.
Паступова фестываль перакрочыў межы сталіцы і пашырыўся на іншыя беларускія гарады.
Усё паламалася ў 2020-м, толькі прычынай тады стаў каранавірус. Фэст больш не прэтэндаваў на ахоп усёй краіны, нават у Мінску ён абышоўся адной лакацыяй: арганізатары вырашылі правесці яго ў фармаце оўпэн-эйр у двары культурнага цэнтра «Корпус».
Фактычна ад імпрэзы засталася толькі галоўная выстава. Дарэчы, з пэўнага часу яна фармавалася вакол адной тэмы. Напрыклад, «Цэнтр – перыферыя» (2016), «Калектывізацыя» (2017), «Юбілей» (2018) і «Гісторыя» (2019). А ў 2020-м — «Выжыванне».
У 2021 годзе прыйшло разуменне, што ў наяўных умовах немагчыма зрабіць фестываль, які б адкрыта распавядаў пра новы досвед. Якраз дарэчы арганізатары польскага штогадовага Fotofestiwal Lodz прапанавалі зрабіць МФМ у Лодзі. Fotofestiwal Lodz — адна з галоўных фатаграфічных падзей Польшчы, дзе выстаўляюцца фатографы з усяго свету. На выставе былі паказаны здымкі беларускіх фатографаў, прысвечаныя пратэстам, а на яе адкрыцці спяваў «Вольны хор».
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/AZiank2022–2023 -01.jpg)
Пасля тэмы «Выжыванне» лагічна і заканамерна інтарэс куратараў Месяца фатаграфіі засяродзіўся на жыццёва важных праблемах для беларускага грамадства.
Тэма выставы 2022 года была прысвечаная страчанаму дому.
А сёлета куратар, які просіць не называць сваё імя, сабраў візуальныя даследаванні аўтараў, што, на яго думку, дакладна фіксуюць наша агульнае адчуванне часу — стан паміжжа, калі мінулае патрабуе пераасэнсавання, цяперашняе няпэўнае, а будучыні няма.
Такі стан даволі моцна ўплывае і на саму прафесію фатографа: некалькі аўтараў на выставе схавалі імёны, многія з іх не паказваюць свае працы ў публічным полі, большасць не пачынае новых праектаў. Некаторыя мяняюць род дзейнасці — цалкам ці часова.
Тым не менш куратарскі адбор адбыўся, і на выставе ў Лодзі былі прадстаўлены працы 17 аўтараў, якія тым ці іншым чынам упісваліся ў канцэпт выставы «Паміжжа».
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/KaciarKuzmichHIRAETH. 2022.jpg)
У частцы фатаграфій асэнсоўваецца жыццё апошніх трох гадоў, іншыя праекты былі створаны раней, але ўсе яны апісваюць сустрэчу са станам зыбкай памежнасці паміж нармальным жыццём і вайной, турмой, выгнаннем, смерцю. «Транзітны стан і чаканне зрабіліся самім жыццём. Вялікія ідэі і мары сціснуліся да побытавага, няўстойлівага і крохкага цяпер. Надзея знікае і рассейваецца ў тумане Паміжжа», — так гучыць куратарскі канцэпт.
Асобны ракурс гэтага візуальнага даследавання прапануюць беларускія аўтары, якія жывуць ва Украіне ці, як творчы дуэт Kanaplev + Leidik, сутыкаюцца з украінскімі бежанцамі ў Польшчы. «Тата ў тэлефоне» — гэта серыя сямейных партрэтаў, аднак тата на іх прысутнічае анлайн, праз экран тэлефона. Оптыка фатографаў адчувальная не толькі да псіхалагічных момантаў, з якімі сутыкаюцца разлучаныя вайной сем'і, а і да сацыяльна-палітычных, што праяўляецца ў падтрымцы, фіксацыі і пошуку адпаведных ракурсаў.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/Kanapl-Lejdzik 2022-2023.jpg)
Яўген Атцецкі даследуе стан львоўскага грамадства. Горад знаходзіцца дастаткова далёка ад фронту вайны, аднак яго абстрэлы ўсё ж здараюцца. У серыі стрыт-фатаграфій аўтар шукае моманты салідарнасці і адаптацыі да непрымальных умоў.
Падобны праект у Аляксандра Зянкевіча, які паказвае сцэны мірнага жыцця на нямірным фоне.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/AlZiankev2022–2023.jpg)
Аляксандр Васюковіч фіксуе непасрэдныя сляды вайны, каталагізуючы разбурэнні. На выставе паказалі серыю ўзарваных мастоў.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/AlWasiuk.jpg)
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/AlWasiuk2.jpg)
Паша Крычко расказвае гісторыі беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне, выбіраючы моманты «паміж» — паміж бітвамі, паміж лакацыямі. І ў больш шырокім сэнсе — паміж жыццём і смерцю.
Частка праектаў прысвечаная жыццю ў Беларусі. Некаторыя зроблены да ад'езду з радзімы, некаторыя фіксуюць рэальнасць у цяперашнім часе, нягледзячы на небяспеку для іх аўтараў. Гэтыя фатаграфіі пераклікаюцца са здымкамі украінскіх гарадоў. Прастора напоўненая агрэсіўнай сімволікай, аднак людзі спрабуюць выжываць, карыстаючыся стратэгіямі мірнага часу.
Частка праектаў — пра сум па доме, тут аўтары спрабуюць зафіксаваць страчаныя каардынаты — праз рэчы, здымкі інтэр'ераў ці віртуальнае спалучэнне пакінутых кватэр і здымкаў іх гаспадароў.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/OB. POST VITAM. 2019.jpg)
Макс Швед паказвае свой праект 2020--2021 гадоў, — фіксацыю мінскіх сцен, на якіх пратэсная сімволіка замазваецца не надта ахайнымі камунальнікамі. Зафарбаваныя надпісы застаюцца чытэльнымі, а каляровыя прастакутнікі яшчэ больш прыцягваюць увагу.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/Maks Szwed.jpg)
Сляды барацьбы ўлады з грамадзянскай супольнасцю пераканальна візуалізуюцца ва ўсёй сваёй красамоўнасці. Вынік гэтай барацьбы ўвасоблены фатографам IH у праекце пад назвай LISTENERS. Гэта серыя фатаграфій тэлевізійных выступленняў — здымкі экрана, на якіх работнікі прадпрыемстваў слухаюць афіцыйныя выступы.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/IH. LISTENERS. 2022-0.jpg)
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/IH. LISTENERS. 2022-1.jpg)
Логіка прасторы Паміжжа патрабавала выяў турмы. Куратар знайшоў выйсце, размясціўшы малюнкі Міхаіла Мішука, якія той зрабіў падчас свайго знаходжання ў ізалятары часовага ўтрымання.
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/Michail Mishuk.jpg)
![](assets/img/articles/ART/Miesiac FOTO MINSK-LODZ/Michail Mishuk-2.jpg)
Дакументальная фіксацыя разбурэння звыклага свету... Якімі метадамі яна робіцца?
На выставе было няшмат чыста мастацкай фатаграфіі, найбольш пераканальныя вынікі давала калажная тэхніка. Аднак парадокс у тым, што абсурдная рэальнасць сама па сабе ўтрымлівае дастаткова шмат слядоў разбурэння, рэальных — як ва Украіне, сімвалічных — як падчас ідэалагічных войнаў у Беларусі.
Фатографы, прадстаўленыя на выставе, валодаюць асаблівай адчувальнасцю і крытычным поглядам на пагранічныя моманты нашай рэальнасці. І маюць прыдатны інструментарый, што прапануе фатаграфія з яе прамой фіксацыяй і аптычным неўсвядомленым, якое раптам становіцца вельмі зразумелым і лёгка счытваецца.